24 maart 2020

Deel dit op:

Nederland en de meeste andere Europese landen zullen naar verwachting dit jaar in een recessie terechtkomen door de impact van het coronavirus. In het Nederlandse vastgoed hebben sectoren die het meest afhankelijk zijn van consumentenbestedingen het meest last. Hieronder retail - de dagelijkse basisbehoeften uitgezonderd - hotels en restaurants. Ook sectoren waar kortlopende huurovereenkomsten veel voorkomen, zoals co-working kantoren, merken de impact, zo concludeert het meest recente onderzoek van de institutionele vastgoedbelegger Bouwinvest.

Marleen Bosma, hoofd Research & Strategic Advisory van Bouwinvest: “De economische gevolgen van de pandemie zullen alle delen van de Nederlandse vastgoedbeleggingsmarkt raken. In het bijzonder de sectoren waar consumenten en bedrijven er snel voor kunnen kiezen om te bezuinigen, zoals niet-dagelijkse detailhandel, hotels en restaurants en de relatief kleine co-working kantoorniche. Sectoren als wonen en zorgvastgoed zouden veerkrachtiger moeten zijn vanwege de onderliggende sterke vraag die er al jaren is en het gebrek aan overeenstemming met het aanbod. Maar ook hier liggen risico’s op de loer. Kantoren zijn beschermd door langere huurcontracten en de afbouw van overtollige kantoorruimte in de afgelopen jaren. Logistiek vastgoed ligt voorlopig tussen deze twee uitersten in, waarbij een eventuele verstoring van toeleveringsketens op korte termijn wordt gecompenseerd door de sterke aanhoudende groei van e-commerce.”

Onderstaand een toelichting van de belangrijkste ontwikkelingen per sector, uit het onderzoek van Bouwinvest naar de effecten van het coronavirus op de Nederlandse vastgoedbeleggingsmarkt.

Woningmarkt

In een economische recessie zal de Nederlandse woningmarkt waarschijnlijk relatief veerkrachtig zijn door het structurele aanbodtekort van ongeveer 300.000 woningen. Het aantal hypotheekaanvragen loopt vooralsnog op, maar aan de andere kant kan dit worden aangetast door de huidige stijgende rentetarieven en zorgen van kopers over baanzekerheid en inkomensverlies - factoren die ook de huurmarkt enigszins onder druk zullen zetten. De Nederlandse overheid heeft geen maatregelen ingevoerd voor de bouw, maar Bouwinvest verwacht dat nieuwbouwprojecten wel worden vertraagd onder andere door het vertrek van buitenlandse werknemers en door verstoringen in de aanvoer van bouwmaterialen.

De regering streeft ernaar de effecten van de crisis op de huizenmarkt te beperken door een ondersteunend financieel noodpakket in te voeren. Desalniettemin valt stabilisatie of enige prijsdaling te verwachten.

Retail

Sinds het begin van de coronacrisis is het aantal bezoekers in voornaamste winkelstraten van de grootste Nederlandse steden gedaald met ongeveer 45% tot 65%. Lokale winkelcentra hebben daarentegen meer bezoekers gekregen, vooral supermarkten en specifieke andere sectoren, waar de verkoop is gestegen. Omzetcijfers laten hogere niveaus zien dan reguliere piekmomenten in het jaar. Supermarkten profiteerden het meest van de sluiting van restaurants, cafés, bars en andere horecagelegenheden. Daarnaast werkt een groter aantal mensen vanuit huis en slaan sommigen op grote schaal boodschappen in. Winkels die zich richten op niet-dagelijkse middelen en -diensten worden fors geraakt door de coronacrisis. Inmiddels zijn meer dan 2000 winkelvestigingen gesloten in Nederland. E-commerce neemt toe en retailers die hun winkel hebben gesloten, focussen hier nu op.

Retailers zijn afhankelijk van steunmaatregelen die de Nederlandse overheid biedt. Zij kunnen de klap voor de sector niet wegnemen, wel verzachten. Bouwinvest Research & Strategic Advisory verwacht dat de coronacrisis resulteert in meer leegstand en dalende huurprijzen. De vraag kan zich snel herstellen, mits er geen diepe recessie ontstaat.

Kantoren

Kantoorgebouwen in heel Nederland zijn leeggelopen doordat de overheid en bedrijven werknemers aanmoedigen om thuis te werken. Maar aangezien het merendeel van deze bedrijven huurcontracten op lange termijn heeft met verhuurders, zullen de directe effecten naar verwachting beperkt zijn. Daarentegen kan de impact op het meest flexibele deel van de markt, het co-working-segment, groot zijn, hoewel dit een relatief klein deel van de totale kantoorsector omvat.

De algehele impact van een economische vertraging zal op de Nederlandse kantorenmarkt waarschijnlijk tot een tijdelijke daling van de vraag leiden. Na de forse stijgingen van de afgelopen jaren zal dit een stabiliserend effect op de huren kunnen hebben. De gevolgen van een recessie zijn waarschijnlijk minder dan tijdens de wereldwijde financiële crisis van 2007-2008, toen de markt werd gekenmerkt door grootschalig overaanbod.

Hotels

De hotelmarkt werd direct zwaar getroffen door de pandemie, waarbij de bezettingsgraad van de kamers sterk daalde naar ongekend lage niveaus en veel hotels de deuren sloten. Vooral hotelketens met lage kapitaalreserves worden getroffen, met name als deze een brede spreiding hebben in Europese markten die zich in een ‘lockdown’ bevinden. Daarnaast drogen alternatieve inkomstenbronnen, zoals het hosten van evenementen en restaurants, op. Verdere consolidatie van de hotelsector is een waarschijnlijke uitkomst wanneer de Europese markten uit de crisis komen.

Zorgvastgoed

Door de structurele vergrijzingstrend is de behoefte naar zorgvastgoed sinds jaren reeds sterk. Het trieste feit is dat als de pandemie een nog sterker effect gaat hebben, het voornamelijk ouderen treft, maar wij verwachten dat er een forse behoefte aan zorgvastgoed blijft. Wel kunnen sommige instellingen in financiële moeilijkheden komen, maar Bouwinvest ziet geen grote ontwrichting van de solide fundamentele onderliggende drijfveren van de sector.

Met name bij de zorgverlening (genezing en herstel) is de druk op de korte termijn hoog, maar aangezien de zorg voor coronapatiënten onder de basisverzekering valt, is het financiële risico laag en zullen de meeste zorgaanbieders in staat blijven de huur te betalen. In het geval van een toename van het aantal infecties vergelijkbaar met die in Italië, kunnen zorgverleners met liquiditeitsproblemen worden geconfronteerd met stijgende prijzen voor apparatuur en medicijnen. Bouwinvest verwacht dat de regering in dat scenario financiële steun zal verlenen.

Logistiek

Logistiek merkt de druk van de Covid-19-pandemie, waarbij bepaalde productie- en distributieprocessen stil komen te staan en de dreiging van wijdverbreide ontslagen op de loer ligt. Als gevolg hiervan kunnen logistieke bedrijven eindigen met lege distributiecentra, terwijl ze nog steeds moeten voldoen aan de betalingsverplichtingen. Gezien het feit dat het retailmarktaandeel van e-commerce naar verwachting sterk zal blijven groeien, verwachten wij dat na normalisatie, de logistieke markt veerkrachtig zal blijken.

Nieuwsbrief