Het Sluishuis in IJburg: betaalbaar, duurzaam en wellicht iconisch

Met het Sluishuis op IJburg heeft Bouwinvest een gezichtsbepalend gebouw erbij. De vierkante kolos zweeft deels boven het water, is in aluminium uitgevoerd en biedt ruimte aan 442 woningen, waarvan de helft middenhuur. “Het Sluishuis heeft de potentie om uit te groeien tot een van de iconische gebouwen van Amsterdam.”

Terwijl de bouwvakkers buiten nog aan het werk zijn, verzamelen zich begin juni in de nog in te richten horecaruimtes een kleine honderd genodigden voor een ‘sneak preview’. “Het Sluishuis is een waanzinnig en spectaculair gebouw. Bouwinvest is trots op deze aanwinst”, houdt Michiel de Bruine, Director Dutch Residential Investments van Bouwinvest zijn gehoor voor. “Het gebouw voldoet aan de drie pijlers van ons fonds: het heeft een hoge kwaliteit, het is duurzaam en het is met 221 woningen met een maandhuur van onder de 1000 euro voor een groot deel betaalbaar.” Bouwinvest is eigenaar van alle 369 huurwoningen in het 442 woningen tellende gebouw.

Wie vanaf de snelweg het Steigereiland van IJburg op rijdt, kan het Sluishuis niet missen. Het gebouw staat aan de kop van het nog jonge wooneiland, is van buiten geheel in aluminium afgewerkt en valt op door zijn bijzondere carré-vorm. Aan de hoek bij de ingang aan de Haringbuisdijk loopt het gebouw schuin af naar beneden, terwijl de hoek aan de kant van het IJ juist van onderaf oploopt, zodat een deel van de woningen boven het water zweeft. Dankzij deze uitsparing heeft de bezoeker vanuit de enorme binnenplaats, die grotendeels is gevuld met water, ruim zicht op Durgerdam aan de overkant van het IJ. Vanuit de hoek aan de voorkant lopen trappen op naar het dak waar het publiek vrije toegang toe heeft. 

Het Sluishuis is gebouwd op initiatief van projectontwikkelaar Vorm uit Rotterdam en het Belgische Besix Red, en is uitgedacht door de architecten van BIG uit Denemarken en Barcode uit Rotterdam. “In de tenderfase voor het Sluishuis was ons snel duidelijk wat de opdracht was om het winnende ontwerp te maken: veel lucht maken in het plan”, vertelt CEO Hans Meurs van Vorm. “Via het ontwerp van een doos waarin we vervolgens in de kern water hebben laten lopen, zijn we uiteindelijk op het huidige ontwerp uitgekomen. En bij zo’n ruimtelijk ontwerp dachten we uiteraard aan de architecten van BIG.” 

De ontwikkelaars hadden als doel om tijdens de bouw het grootste deel van de woningen te verkopen. Om de interesse van Bouwinvest te wekken, heeft Vorm eerst een maquette van het Sluishuis in de gang bij Bouwinvest geplaatst. “Iedereen binnen Bouwinvest vond het mooi”, vertelt Meurs, “en dat maakte het makkelijk om in één middag op hoofdlijnen overeen te komen dat Bouwinvest de huurwoningen kocht”. De 73 koopwoningen hebben inmiddels ook bijna allemaal een andere eigenaar. In het Sluishuis komt tevens horeca, terwijl buiten 34 ligplaatsen voor woonschepen en een zonne-eiland zijn aangelegd. De eerste bewoners trekken begin juli in het pand. 

Han Michel, voorzitter Kwaliteitsteam de Nieuwe Meervaart Amsterdam en onder meer voormalig hoofd projectbegeleiding Dienst Volkshuisvesting Amsterdam en oud-corporatiebestuurder, heeft het verzoek gekregen om te spreken over ‘iconische gebouwen’. “Dat blijkt geen gemakkelijke opgave”, zegt hij, “want wat is precies een iconisch gebouw?” Voor Michel kan een gebouw pas iconisch worden genoemd als het aan drie voorwaarden voldoet: “Je moet het zien staan, het gebouw moet een verhaal hebben of ergens voor staan, en de bevolking moet er trots op zijn.” 

De Eiffeltoren is volgens Michel het voorbeeld bij uitstek dat aan deze kenmerken voldoet. “Je ziet het staan, het is gebouwd voor de Wereldtentoonstelling van 1889 dat stond voor het optimisme van die tijd en de bevolking is er trots op. In eerste instantie lagen de elitaire Parijzenaars dwars, maar juist de publieke opinie gaf hier de doorslag.” En vooral het publiek is volgens Michel van belang, want het kan zich ook tegen je keren. Dat geldt voor het ‘Maupoleum’, dat in 1971 aan de Jodenbreestraat werd neergezet. “Het stond lang bekend als het lelijkste gebouw van Amsterdam en is in 1994 alweer gesloopt”, zegt Michel. “De publieke waardering bleek hier essentieel, maar ook wat willekeurig, want het Maupoleum is vervangen door een even groot en nietszeggend gebouw, maar daarover waren geen klachten.”

Volgens Michel is de grachtengordel het ultieme icoon van Amsterdam. “Het is het achtste wereldwonder, het icoon van de macht van de burgerij.” Een zoektocht op internet welke Amsterdamse gebouwen verder als iconisch worden aangemerkt, levert Michel alleen een lijst op waarin onder meer het Paleis op de Dam, Het Schip, Eye, de Beurs van Berlage, het Amstel Hotel en het Rijksmuseum worden genoemd. “Het Paleis op de Dam is als enige als iconisch geboren, de rest van deze gebouwen is dat in de loop van de jaren geworden. Hieruit kan de les worden getrokken dat het geen zin heeft om je blind te staren op of een gebouw nu onmiddellijk iconisch is. Het is namelijk iets dat het publiek kan laten groeien, en met alleen iconische gebouwen bouw je bovendien geen stad.”

Het Sluishuis heeft volgens Michel de potentie om tot een iconisch gebouw uit te groeien. “IJburg heeft een sterk woonmilieu waarin het Sluishuis te zien is als de kerktoren. Mijn advies aan Bouwinvest is in ieder geval om vast een goede kast in te richten voor de prijzen die ze in de komende jaren nog voor het Sluishuis in ontvangst gaan nemen.”